طرحواره اطاعت چیست؟ راههای رهایی از تله اطاعت
طرحواره اطاعت : این مقاله توسط واحد تولید محتوای مرکز مشاوره طرحواره، بزرگترین مرجع متخصص در زمینه طرحواره درمانی در ایران، به نگارش درآمده است.
آیا در زندگی برای رضایت درونی خود تلاش کردهاید یا اینکه بیشتر سعی داشتهاید دیگران را راضی نگه دارید؟ آیا وقتی خواستههای خود را اولویت قرار میدهید، احساس عذاب وجدان دارید؟ آیا به این فکر کردهاید که همیشه فرد مطیع و فرمانبرداری هستید و هرچه دیگران میگویند شما بلافاصله انجام میدهید حتی با اینکه از انجام آن کار متنفرید؟
به هر حال، همه ما در برخی شرایط و موقعیتها مجبور به انجام کاری هستیم که از انجام آن چندان لذت نمیبریم یا بهخاطر دیگران انجام میدهیم. این اتفاق اگر به تعداد دفعات محدود و در شرایط خاص بیفتد نرمال است.
اما اگر این اتفاقات روند همیشگی زندگی شماست و به سبب این رفتار و اتفاقات، تحت فشار درونی و خشم هستید، احتمالا درگیر طرحواره اطاعت هستید. در طرحواره اطاعت شما به طور افراطی برای راضی نگه داشتن دیگران، احساسات و خواستههای خود را زیر پا میگذارید و سرکوب میکنید.
در این مقاله از مرکز مشاوره طرحواره قرار است در مورد طرحواره اطاعت و ریشههای شکلگیری و درمان آن با شما صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
نظر دکتر فلور خیاطان درباره طرحواره اطاعت
نشانه های طرحواره اطاعت چیست؟
احتمالاً تا اینجا کنجکاو شدهاید که فرد دارای طرحواره اطاعت چه ویژگی هایی دارد؟ کسانی که در این تله گیر میکنند ویژگیها و نشانههای خاصی دارند. شدت و ضعف این ویژگیهای رفتاری ممکن است در هر فردی و در شرایط مختلف، کم و زیاد شود.
● افراد دارای طرحواره اطاعت، اغلب این تصور را دارند که احساسات آنها برای دیگران اهمیتی ندارد یا ارزش کمی دارد.
● همیشه خشم و ناراحتی خود را به شکل بروز رفتارهای منفعلانه، پرخاشگری، دوری از مهر و محبت یا خشم کنترل نشده بروز میدهند.
● آنها معمولاً با دیگران جرو بحث نمیکنند بلکه کنار میآیند و خواسته دیگران را انجام میدهند. دست به هرکاری میزنند تا اطرافیانشان از آنها راضی باشند.
● توانایی “نه” گفتن به دیگران را ندارند و همیشه سعی میکنند تایید دیگران را به دست بیاورند.
● افراد درگیر تله اطاعت، عموماً عزت نفس پایینی دارند و احساس میکنند لایق هیچ حق و حقوقی نیستند.
● این افراد احساس میکنند در تصمیمگیریها و انتخابهای مهم زندگیشان نقشی نداشتهاند و دیگران نظرات و اعتقاداتشان را به این افراد تحمیل کردهاند.
● آنها همیشه غمخوار و سنگ صبور اطرافیانشان هستند اما کسی را ندارند که به دردودلهایشان گوش دهد. به همین علت، پس از مدتی از دست اطرافیان خود شاکی میشوند و معتقدند در حقشان ظلم میشود.
● از آنجایی که نمیخواهند انسان خودخواهی تلقی شوند، تقریبا هیچ موقع با جرات رفتار نمیکنند.
● کودک آسیبپذیر درون این افراد بسیار آسیب دیده و گاهی نسبت به آدمهای امن زندگیشان لجبازیهایی نشان میدهند ولی در جاهای دیگر به شدت اطاعت میکنند.
● معمولاً جذب افراد سلطهگر، خودشیفته، منتقد، تحقیرگر و حتی اشخاصی با اختلال شخصیت ضد اجتماعی میشوند. چنین افرادی برای فرد درگیر تله اطاعت خطرناک اند.
● عموماً نسل اندر نسل اطاعت و سلطه پذیری را یاد گرفتهاند و پشت آدمهای جراتمند قایم میشوند.
چه عواملی باعث شکل گیری طرحواره اطاعت میشوند؟
در شکلگیری و بروز طرحواره اطاعت، عوامل مختلفی نقش دارند که عمده این عوامل، ریشه در دوران کودکی فرد دارد. از جمله علل ایجاد تله اطاعت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
والدین تنبیهگر
پدر و مادرهای تنبیهگر و پرخاشگر باعث ایجاد تله اطاعت در فرزندان میشوند. زمانی که والدین تنبیه کننده، کودک را به دلیل اینکه کار مورد نظرشان را انجام نداده، تنبیه میکنند؛ کودک یاد میگیرید همیشه باید در خدمت دیگران باشد. این کودک به این باور رشد میکند که برای جلوگیری از تنبیه و مجازات، باید در اطاعت دیگران باشد.
محیط ناسالم
افرادی که در دوران کودکی در محیطهای ناسالم بزرگ شدهاند یعنی محیطی که در آن احساسات، عواطف و نیازهای او بیاهمیت شمرده شدهاند و توجهی به آن نشده است مستعد طرحواره شکست هستند. کودک در چنین محیطهایی یاد میگیرد که نسبت به احساسات خود و بیان آنها بیتفاوت باشد؛ در نتیجه وقتی به بزرگسالی میرسد توانایی ابراز احساسات و هیجانات خود را ندارد.
پدر و مادر بیمسئولیت
والدین بیمسئولیتی که فرزند خود را از سنین کم درگیر مسائل و مشکلات خود میکنند و بار زندگی و مشکلاتش را بر دوش کودک میگذارند؛ باعث میشوند کودک نیازهای خود را ابراز نکند و برطرف کردن نیازهای دیگران را اولویت قرار دهد.
بی مسئولیتی والدین زمینه شکلگیری طرحواره اطاعت در کودکان را ایجاد میکند، چرا که کودک به مرور خواستهها و نیازهای خود را نادیده میگیرد و فکر میکند اگر به دیگران کمک نکند بیمسئولیت است.
سوءاستفاده
برخی از کودکان و بزرگسالان ممکن است به علت تجربه آزار و سوءاستفاده جنسی، جسمی یا عاطفی دچار طرحواره اطاعت شوند. این افراد بهخاطر تجربه تلخی که داشتهاند همیشه از اینکه مجدداً مورد سوءاستفاده قرار بگیرند ترس و واهمه داشته و برای اجتناب از آن، هر کاری میکنند.
طرحواره اطاعت چیست؟
طرحواره اطاعت یک الگوی ذهنی منفی و ماندگار است که باعث میشود فرد برای جلب رضایت دیگران و اجتناب از طرد شدن، نیازهای خود را نادیده بگیرد و از بیان آنها واهمه داشته باشد. افراد دارای این طرحواره، به شدت به تایید و پذیرش دیگران وابستهاند و عزت نفس پایینتری دارند.
چرا طرحواره اطاعت شکل میگیرد؟
ریشههای شکلگیری طرحواره اطاعت را میتوان در دوران کودکی و نوع سبک فرزندپروری والدین جستجو کرد. برخی از موقعیتهایی که میتوانند زمینهساز شکلگیری این طرحواره شوند عبارتند از:
- والدینی شدن معکوس: در این شرایط، کودک مجبور میشود نقش مراقب و حمایتگر والدین را برعهده بگیرد و نیازهای خود را در اولویت دوم قرار دهد.
- انتقاد و تحقیر دائمی: کودکی که همواره مورد انتقاد و بیارزش انگاشته میشود، برای جلب محبت و تایید والدین، نیازهای خود را کنار میگذارد.
- بیتوجهی به نیازهای کودک: والدینی که به نیازهای عاطفی و ابراز احساسات کودک بیتوجهی میکنند، به او القا میکنند که برای دوست داشته شدن، باید مطابق میل آنها رفتار کند.
- ترس از تنبیه: کودکانی که در محیطی پرخاشگر و تنبیهی بزرگ میشوند، برای در امان ماندن از خشونت، یاد میگیرند که مطیع و فرمانبردار باشند.
تظاهرات رفتاری طرحواره اطاعت
افراد دارای طرحواره اطاعت، علائم و رفتارهای مشخصی را از خود بروز میدهند. برخی از این نشانهها عبارتند از:
- گذشت و ایثار بیش از حد: این افراد به راحتی از خواستههای خود میگذرند تا دیگران را راضی نگه دارند، حتی اگر به ضررشان تمام شود.
- مشکل در نه گفتن: مخالفت کردن با دیگران برایشان بسیار سخت است و اغلب اوقات تسلیم خواستهها و انتظارات آنها میشوند.
- وابستگی عاطفی شدید: به تایید و پذیرش دیگران وابستهاند و بدون آن احساس بیارزشی میکنند.
- سرکوب خشم: از بروز خشم و ناراحتی خود واهمه دارند، چرا که میترسند با این کار دیگران را از خود برنجانند.
- انتظار قدردانی دائمی: انتظار دارند که در ازای فداکاریهایشان، همواره مورد قدردانی قرار بگیرند و احساس دین ایجاد کنند.
طرحواره اطاعت و عزت نفس
طرحواره اطاعت ارتباط تنگاتنگی با عزت نفس پایین دارد. فردی که برای جلب رضایت دیگران نیازهای خود را نادیده میگیرد، به تدریج احساس ارزشمندی خود را از دست میدهد. این الگوی رفتاری باعث میشود فرد خود واقعیاش را پنهان کند و به دنبال تایید بیرونی باشد.
طرحواره ایثار و اطاعت
توجه داشته باشید که ایثار و فداکاری برای عزیزان با طرحواره اطاعت متفاوت است. افراد ایثارگر به صورت انتخابی و با در نظر گرفتن نیازهای خود، برای رفاه حال دیگران قدم برمیدارند، در حالی که افراد دارای طرحواره اطاعت، به اجبار و از ترس طرد شدن، خود را فدا میکنند.
راهکارهای درمانی برای رهایی از تله اطاعت
1. شناسایی طرحواره: اولین قدم برای رهایی از هر طرحوارهای، شناخت و آگاهی از آن است. با مطالعه در مورد طرحواره اطاعت، علائم و تظاهرات رفتاری آن را در خودتان شناسایی کنید.
2. گفتگوی درونی: با خودتان گفتگوی درونی داشته باشید و افکار منفی و مخرب مربوط به طرحواره اطاعت را به چالش بکشید. به خودتان یادآوری کنید که شما ارزشمند هستید و لایق احترام و تایید هستید، حتی اگر دیگران با شما موافق نباشند.
3. تمرین قاطعیت: قاطعیت مهارتی است که به شما کمک میکند تا نیازها و خواستههای خود را به طور شفاف و بدون ترس از طرد شدن، بیان کنید.
4. تعیین حد و مرز: یاد بگیرید که برای خودتان حد و مرز تعیین کنید و به دیگران اجازه ندهید از شما سوء استفاده کنند.
5. نه گفتن را تمرین کنید: یاد بگیرید که در مواقعی که لازم است، به طور قاطعانه “نه” بگویید.
6. روی عزت نفس خود کار کنید: عزت نفس پایین یکی از ریشههای اصلی طرحواره اطاعت است. با انجام فعالیتهایی که به افزایش عزت نفس شما کمک میکنند، مانند ورزش، مدیتیشن، گذراندن وقت با افراد مثبت و …، میتوانید بر این مشکل غلبه کنید.
7. کمک گرفتن از متخصص: اگر به تنهایی در رهایی از طرحواره اطاعت مشکل دارید، از یک درمانگر طرحواره کمک بگیرید.
تفاوت طرحواره اطاعت و طرحواره ایثار
با اینکه این طرحواره اطلاعت و طرحواره ایثار، در ظاهر و نشانهها شبیه هم هستند؛ اما از یکدیگر قابل تشخیص اند. در طرحواره اطاعت، کانون کنترل بیرونی است یعنی فرد برای اینکه از سمت دیگران آسیب نبیند مجبور به اطاعت کردن است( این در حالی است که از درون دچار خشم پنهان هستند) اما در طرحواره ایثار کانون کنترل درونی است یعنی فرد احساس دوست نداشتنی بودن و نقص خود را( که منشاء درونی دارد) با خدمترسانی به دیگران میپوشاند.
فرد در تله ایثار با ایثار و فداکاری برای دیگران، سرپوشی بر محرومیت هیجانی و نقص خود میگذارد.
فرد درگیر تله اطاعت معتقد است که تحت کنترل دیگران است اما فرد دارای ایثار بر این باور است که حق انتخاب دارد. ریشههای تحولی این دو طرحواره کاملاً متفاوتاند؛ تله اطاعت در نتیجه تعامل با والدین سختگیر و سلطهگر است اما علت ایجاد طرحواره ایثار، والدین ضعیف، درمانده یا بیمار است.
سبک های مقابله ای برای طرحواره اطاعت
زمانی که افراد پاسخ درستی برای نیازهایشان از اطرافیان دریافت نمیکنند یکی از طرحوارههایی که درگیرش هستند فعال میشود. حتی ممکن است افراد بیش از یک طرحواره داشته باشند. با این حال افرادی که دچار طرحواره اطاعت هستند با توجه به ویژگیهای شخصیتی، نتیجهای که از پاسخها گرفته یا شرایط مختلف، با یکی از سه روش زیر پاسخ و واکنش می دهد:
1. تسلیم
معمولاً سبک مقابلهای که افراد دارای تله اطاعت دارند، از نوع تسلیم است. این افراد به شدت مطیع دیگران هستند و نگرانند که مبادا دچار مخمصه و گرفتاری شوند. آنها فکر میکنند در مقابل کسانی که آنها را تهدید میکنند، نمیتوانند هیچکاری انجام دهند و از دست دیگران درمانده اند. متاسفانه قاطعانه باور دارند که نیازها و عواطفشان باید دغدغه ثانویه نسبت به نیازهای دیگران باشد. به طور معمول به مشاغلی گرایش دارند که فداکارانه است و در محیط کار از آنها سوءاستفاده میشود.
2. اجتناب
اجتناب یکی از راههایی است که افراد درگیر طرحواره اطاعت ممکن است از آن استفاده کنند. به این صورت که افراد از انجام کارهایی که برخلاف میل باطنیشان باشد اجتناب میکنند. آنها از موقعیتهایی اجتناب و دوری میکنند که احساس کنند باید نیازها و احساسات دیگران را در اولویت قرار دهند.
3. جبران افراطی
گاهی افرادی که دچار طرحواره اطاعت هستند برای جبران باور اصلی خود رفتاری کاملاٌ مخالف با باور خود بروز میدهند. در این روش مقابله با طرحواره اطاعت، فرد به جای اینکه در برابر خواستههای دیگران مطیع باشد، برعکس در برابر درخواست کمک دیگران ، بلافاصله “نه” میگوید. معمولاً جبران افراطی پس از یک دوره خشم برانگیخته شده در نتیجه تسلیم شدنهای مکرر در برابر درخواست دیگران اتفاق میافتد.
هدف از درمان طرحواره اطاعت
هدف از درمان طرحواره اطاعت، ایجاد این نگرش در افراد است که حق دارند نیازها و احساساتشان را بیان کنند. بهترین راه برای بیان نیازها و احساسات، این است که به محض وقوع نیاز و احساس، آن را به شیوهای درست ابراز کنند و نه اینکه منتظر فرصتی در آینده باشند یا اینکه اصلاً آنها را بیان نکنند.
هرچقدر فرد درگیر تله اطاعت بتواند عقاید خود را بهتر ابراز کند، بهتر میتواند احساسات و نیازهای خود را بروز دهد. این افراد باید متوجه این مسئله باشند که زمانی که عقاید خود را بروز میدهند، انسان سالم از آنها انتقام نمیگیرد. افرادی که بابت بیان نیازها و عواطف مراجع(بیمار) از او انتقام میگیرند، افراد مناسبی برای برقراری ارتباط نیستند و باید از آنها فاصله گرفت.
طرحواره درمانگر طی جلسات طرحواره درمانی این افراد را به برقراری ارتباط با کسانی که به آنها اجازه ابراز نیازها و احساسات میدهند، تشویق میکنند. همچنین به این افراد توصیه میکنند از رابطه با اشخاصی که نیازها و عواطف آنها را نادیده میگیرند اجتناب کنند. اگر احساس می کنید که شما هم تله اطاعت دارید و برای حل این مشکل نیاز به مشاوره دارید، می توانیم زمان مشاوره خود را با دکتر فلور خیاطان ست کنید.
رهایی از طرحواره اطاعت
افراد دارای طرحواره اطاعت به قدری از تله خود آسیب میبینند که در نهایت به دنبال راهکاری برای رفع مشکلاتشان برمیآیند؛ چون به شدت با خشم پنهان، اختلالات جسمانی یا حتی مشکلات پوستی و ریزش مو دست و پنجه نرم میکنند. فرد با مراجعه به طرحواره درمانگر میتواند ریشهها و علل شکلگیری اطاعت را بیابد. درمانگر این فرد را از تله اطاعت و اینکه چقدر مطیع هستند آگاه میکند.
به سبب اینکه این افراد عصبانیت خود را به صورت پرخاش منفعلانه( طعنه، تعلل، یکدندگی، ترش رویی یا انجام ندادن عمدی کارها) نشان میدهند، در طی درمان یاد میگیرند عصبانیتشان را به طور مستقیم و مناسب ابراز کنند. طی تصویرسازی، اتفاقات و آسیبهایی که باعث شده مراجع دچار تله اطاعت شود، بازسازی میشود. در نهایت فرد متوجه میشود که عدم اطاعت و بیان نظرات برای آنها خطری نخواهد داشت و سلامت روان و جسمی آنها را به همراه خواهد داشت.
آزمون روانشناسی طرحواره اطاعت
این آزمون روانشناسی به منظور بررسی طرحواره اطاعت شما طراحی شده است. طرحوارهها الگوهای ذهنی هستند که نحوه تفکر، حس کردن و رفتار کردن ما را در شرایط مختلف تحت تاثیر قرار میدهند. طرحواره اطاعت به تمایل فرد برای پذیرش و اجرای دستورات یا انتظارات دیگران بدون زیر سوال بردن آنها اشاره دارد. این آزمون شامل 5 سوال است که هر کدام دارای 6 گزینه برای پاسخ دادن میباشند. لطفا به هر سوال با دقت پاسخ دهید تا نتایج دقیقتری کسب کنید. پاسخهای شما به ما کمک میکند تا درک بهتری از تمایلات و واکنشهای شما در موقعیتهای مختلف داشته باشیم.
فکر میکنم اگر کاری را بکنم که دلم میخواهد برای خودم دردسر درست میکنم
در روابطم معمولاً به دیگران اجازه میدهم بالاتر از من باشند
احساس میکنم چارهای ندارم جز اینکه به خواستههای دیگران تن بدهم چون در غیر این صورت مرا ترک میکنند یا در صدد تلافی بر میآیند
همیشه به دیگران اجازه دادم به جای من تصمیم بگیرند در نتیجه من واقعاً نمیدانم چه میخواهم
خیلی برای من مشکل است که از دیگران تقاضا کنم حقوقم را رعایت و احساساتم را درک کنم
تشخیص نهایی طرحواره اطاعت بر عهده متخصصان روانشناس و درمانگران طرحواره است. با این حال، پرسشنامههای غربالگری وجود دارند که میتوانند به شما در شناسایی علائم این طرحواره کمک کنند. در صورت مشاهده نشانههای طرحواره اطاعت در خود، حتما به دنبال دریافت مشاوره تخصصی از یک درمانگر طرحواره باشید.
تله اطاعت
تله اطاعت اصطلاحی است که برای توصیف وضعیتی به کار میرود که در آن فردی احساس میکند مجبور است از دستورات یا درخواستهای شخصی دیگر اطاعت کند، حتی زمانی که این دستورات یا درخواستها را غیرمنطقی یا مضر میداند. این وضعیت میتواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله فشار روانی، سوء استفاده عاطفی یا کنترل اجباری باشد.
افرادی که در تله اطاعت گرفتار شدهاند، ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- احساس ترس یا اضطراب شدید: آنها ممکن است از عواقب عدم اطاعت بترسند یا احساس کنند که اگر از دستورات اطاعت نکنند، مورد آزار و اذیت یا رها شدن قرار خواهند گرفت.
- احساس بی ارزشی یا شرمندگی: آنها ممکن است احساس کنند که به اندازه کافی خوب نیستند یا اینکه لیاقت خوشبختی را ندارند.
- احساس انزوا یا تنهایی: آنها ممکن است از دوستان و خانواده خود کناره گیری کنند و احساس کنند که هیچ کس آنها را درک نمیکند.
- مشکل در تصمیم گیری: آنها ممکن است در قضاوت خود دچار تردید شوند و در تصمیم گیری های مهم مشکل داشته باشند.
- مشکل در تنظیم احساسات: آنها ممکن است به طور ناگهانی عصبانی، غمگین یا مضطرب شوند.
اگر فکر می کنید که ممکن است در تله اطاعت گرفتار شده باشید، مهم است که از یک متخصص واجد شرایط کمک بگیرید. درمان می تواند به شما کمک کند تا الگوهای رفتاری خود را درک کنید، عزت نفس خود را افزایش دهید و مهارت های مقابله ای سالم را توسعه دهید.
مرکز مشاوره طرحواره
مرکز مشاوره طرحواره، با بهرهگیری از مجربترین روانشناسان و درمانگران طرحواره، به شما در شناسایی و درمان طرحوارههایتان یاری میرساند.
ما در مرکز مشاوره طرحواره، با استفاده از روشهای نوین درمانی، به شما کمک میکنیم تا از تلههای ذهنی رها شده و به زندگیای شادتر و رضایتبخشتر دست پیدا کنید.
مرکز مشاوره طرحواره، بزرگترین مرجع متخصص در زمینه طرحواره درمانی در ایران
با ما تماس بگیرید و از خدمات تخصصی ما بهرهمند شوید.
نتیجه گیری طرحواره اطلاعت
به علت اینکه طرحواره اطاعت ریشه در احساسات دوران کودکی دارد و احساسات دوران کودکی ریشهدار و قوی هستند؛ طرحواره اطاعت بسیار قدرتمند است. هنگامی که این طرحواره فعال میشود؛ فرد احساساتی نظیر ترس، اضطراب و خشم را تجربه میکند و برای مقابله با این احساسات منفی به سمت اطاعت از دیگران میرود. برای رهایی از این تله قدرتمند، بهتر است به یک طرحواره درمانگر مراجعه کنید یا از طریق شماره های زیر با مشاوران مرکز مشاوره طرحواره در ارتباط باشید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
طرحواره استحقاق چیست و چگونه به وجود میآید؟
طرحواره آسیب پذیری چیست؟ آشنایی با انواع تله آسیب پذیری
درباره طرحواره آسیبپذیری چه میدانید؟ تلهای که اگر درگیر آن باشید مدام نگران اتفاقات بد احتمالی برای خود و خانوادهتان هستید. دائم احساس اضطراب و ناامنی خواهید داشت و احساس میکنید که هر لحظه ممکن است اتفاق بدی بیفتد.
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
طرحواره نقص و شرم چیست؟ نشانههای تله نقص و شرم
آیا همیشه چهره خود را پنهان میکنید تا مبادا کسی درباره آن قضاوت کند؟ آیا در اکثر مواقع به علت ترس از تحقیر شدن، حرف خود را میخورید و کامل بیان نمیکنید؟
ذهنیت طرحوارهای چیست و چگونه درمان میشود؟
افراد متفاوت، با توجه به شناخت و ارزیابی خودشان از خود، دیگران و دنیا، به موقعیتها پاسخهای متفاوتی میدهند. این شناخت و ارزیابی، به طرحوارهها یا ذهنیت طرحوارهای ما بستگی دارد.
دیدگاهتان را بنویسید